Tego wystrzegaj się na maturze! Jak nie popełnić błędu kardynalnego?

Czym jest błąd kardynalny?

Sprawa brzmi poważnie i rzeczywiście, błąd kardynalny to nie przelewki. Wielu maturzystów boi się go jak ognia. Czy słusznie? Rzeczownik “kardynalny” oznacza w języku polskim “główny, zasadniczy, podstawowy”. Stąd możemy wywnioskować, że jest związany z elementarnymi kwestiami dotyczącymi danego zagadnienia. Warto dodać, że błąd kardynalny dotyczy jedynie ostatniej części matury z polskiego – wypracowania. CKE podaje, że jest to “błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający, oraz kontekstu interpretacyjnego przywołanego przez zdającego”.

Błąd rzeczowy i błąd kardynalny – różnice i przykłady

Jedną z najczęściej pojawiających się wątpliwości dotyczących sprawdzania egzaminów maturalnych jest różnica między błędem rzeczowym a kardynalnym. Na początek trzeba zaznaczyć, że oba typy pomyłek dotyczą w szczególności lektur obowiązkowych omawianych w szkole średniej w całości, a nie we fragmentach. Jeśli masz wątpliwości co do tego, o których pozycjach mowa, zajrzyj do naszej listy lektur obowiązkowych na maturę 2024.

Błąd kardynalny wykazuje brak znajomości lektury obowiązkowej, na którą się powołujesz. Może dotyczyć fabuły utworu, życia bohaterów albo niewłaściwej interpretacji dzieła. O błędzie kardynalnym mówimy wtedy, gdy pomyłka skutkuje tym, że argumentacja wypowiedzi pisemnej staje się błędna. Jak to wygląda w praktyce? Stwierdzenie “Wesele Władysława Reymonta to doskonały przykład dzieła epoki realizmu”. Reymont rzeczywiście tworzył we wspomnianym okresie literackim, ale Wesele to niestety nie jego dzieło – napisał je Stanisław Wyspiański w Młodej Polsce. Wywód zawierający takie zdanie jest więc błędny. Błąd rzeczowy również dotyczy lektur (ale niekoniecznie obowiązkowych) – ich treści, autora, bohaterów i fabuły, nie wpływa jednak na jakość argumentacji. Pojawi się na przykład wtedy, gdy zrobisz literówkę w nazwisku głównej postaci (np. “Konrad Walenrod”).

Konsekwencje błędu kardynalnego i jak go uniknąć

Co z egzaminem, jeśli abiturient popełni błąd kardynalny? Matura będzie uznana za “oblaną”? Niekoniecznie! Faktem jest, że wykryty błąd kardynalny skutkuje wyzerowaniem punktacji za rozprawkę. Egzaminator nie sprawdza pracy dalej, a w punktacji wpisuje okrągłe 0. Jednak wpływ takiego obrotu sprawy na całościowy wynik matury zależy od tego, do której formuły egzaminu przystępujesz. W wersji 2015 “wykasowanie” wypowiedzi pisemnej wiąże się z negatywnym wynikiem matury, bo nie da się uzyskać 30% z samego testu. Więcej szczęścia mają maturzyści formuły 2023, w której zmniejszono liczbę punktów za rozprawkę do 18. Dzięki temu jeśli tylko wszystkie odpowiedzi w pierwszej części arkusza będą prawidłowe, nadal możesz zaliczyć maturę. Jak zapobiegać błędom kardynalnym? Mamy dla Ciebie dwie proste rady:

• nie podawaj informacji, których nie jesteś pewien – jak obrazuje podany wyżej przykład, lepiej przemilczeć niektóre informacje, niż narazić się na ryzyko wyzerowania pracy;
• solidnie się przygotuj – powtórz najważniejsze kwestie związane z każdą lekturą, aby wyeliminować ryzyko pomyłek.